FREELANCERS.GR

11/03/2004: Πέθανε ο Ρένος Αποστολίδης
Ο Ρένος Αποστολίδης πέθανε χθες σε ηλικία 80 χρόνων. 
Υπήρξε λογοτέχνης από το '44, δημοσιογράφος από το '46 (μέλος της ΕΣΗΕΑ από το '60), φιλόλογος του Πανεπιστημίου Αθηνών από το '50, καθηγητής Αρχαίων-Νέων ελληνικών και Ιστορίας σε ιδιωτικά γυμνάσια της Αθήνας ('50-'56), και στα Σεμινάρια Δημοσιογραφίας της ΕΣΗΕΑ ('89-'93). 



Αντικομφορμιστής εκ πεποιθήσεως, δεν ψήφιζε ποτέ (έριχνε άδειο φάκελο) και ήταν εναντίον όλων των πολιτικών παρατάξεων, κομμάτων και κοινωνικών κυκλωμάτων. 



Η βιβλιογραφία του (1945-2003): 
Τρεις σταθμοί μιας πορείας. Τα φτερά του Πελαργού. Ποιητικά γράμματα. Πυραμίδα 67. Τα Νέα Ελληνικά. Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές. Το Κριτήριο. Ο γρασαδόρος και Τα χειρόγραφα του Max Tod. Κριτική του Μεταπολέμου. Βορά στο θηρίο. Κατηγορώ. Στη γέμιση του φεγγαριού. Ο Α2. Κλειδιά. Η άλλη ιστορία. Ανθύλη. Από τον κόσμο ΡΑ. Τετράμηνα, 1-18. Αντιτύπος. Renos. Καμμένα φρένα. Άξονες. Οι ερινύες. Ημερολόγια της Ανθολογίας. ΚΑΙΓΕ. Οι Εξάγγελοι. J.G. Droysen: Ιστορία του Ελληνισμού: Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τ. 2, Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τ. 2. Η Αυτοκρατορία των Σκουπιδιών. Οι γάτες. Ο Κεραυνός. Η Δίνη. Στον κυνηγημένο καιρό. Απάντηση στην Πυραμίδα 67. Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ της Νεοελληνικής Γραμματείας, τόμοι 7. Ουλάν Μπατόρ. Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ: άπαντα τα δημοσιευμένα ποιήματα. Με σχόλια Ρ.Η.Σ.-Αποστολίδη και τελευταίο Το Μαύρο Καράβι.



Η ταφή του Ρένου Αποστολίδη θα γίνει, χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία, στο Κοιμητήριο Παπάγου αύριο Παρασκευή 12/3, στις 3.30 το απόγευμα, με τη συνοδεία μόνο των φίλων που εκτιμούσε και αγαπούσε. 
Παράκληση της οικογένειας να μην σταλούν στεφάνια.

Αντιγραφη απο το www.left.gr

Καλό σου ταξίδι Ρενάκο.
από Ευάγγελος Παναγιωτόπουλος 2:17πμ, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2004
Μονάκριβε φίλε μου. 
Λατρεμένε μου δάσκαλε.

Και να σου πω Ρενάκο κάτι
από Ευάγγελος Παναγιωτόπουλος 3:52πμ, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2004
που μου έμαθες χωρίς ποτέ σου ωστόσο να με δασκαλέψεις;

Σημασία 
καμία 
δεν έχει αν 
το ποτήρι είναι 
μισοάδειο ή 
μισογεμάτο. 

Ούτε εντέλει 
το αν 
υπάρχει 
ποτήρι 
ή όχι. 

Σημασία 
έχει 
το κατά πόσο 
είσαι 
δ ι ψ α σ μ έ ν ο ς.
...

από ενας 5:01πμ, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2004
Αντιο φιλε

Αντίο Ρένο
από Ανώνυμος 9:59πμ, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2004
Είναι αλήθεια πως επί Χούντας ανέλαβε να δημοσιεύει στις εφημερίδες κείμενα ελληνικής λογοτεχνίας (υποχρεωτικά). Λάθος του ασυγχώρητο. Είναι αλήθεια πως μπούκαρε στη Βουλή επικεφαλής Εκοφιτών. ΑΛΛΑ. Είναι αλήθεια πως το δεύτερο το έκανε για χαβαλέ. (Βλ. βιβλίο του "Ουλάν Μπατόρ"). ΑΛΛΑ Ήταν εξαιρετικά καταρτισμένος φιλόλογος, μισούσε και διεσυρε την ημιμάθεια, ήταν ανιδιοτελής και εντιμότατος, τράβηξε εντελώς μοναχικό δρόμο, ήταν δηλωμένος εχθρός της κουταμάρας, της θρησκοληψίας, ένα μαχητικότατο ελεύθερο πνεύμα που συγκρουόταν συνεχώς. Δάσκαλος του Έβερτ, τον ξεβράκωσε ως αρχηγό της ΝΔ, για την αγραμματωσύνη του και την βλακεία του. Εγωϊστής, πολυλογάς -με ουσία- συνεργάστηκε με το κανάλι Κουρή, για να ακουστεί η φωνή του. Αντιφατικός, ο μόνος ίσως στρατιώτης του εθνικού στρατού που δεν εριξε μισή ντουφεκιά κατά του Δ.Σ. Ίσως ένας αναρχικός της Δεξιάς στην οποία ποτΊσως ένας αναρχικός της Δεξιάς στην οποία ποτέ δεν ανήκε.

Τουθανάτου βεβαιότερονουδέν
από ο Μάυρος Γάτος 5:39πμ, Παρασκευή 12 Μαρτίου 2004
Διάβασα τυχαία αυτη τη στήλη. 
Εκτος του θανάτου ,που είναι πάντα βέβαιος , είναι σίγουρο και αυτό : Oτι ο Ρένος δεν ήταν πότε 
ανάμεσα στους <θύτες> και στα <θύματα> της ανοησίας της πολιτικής. ΄ Δέν έστειλε ποτέ τα κειμενά και τα ποιήματα της ανθολογίας που γέμιζαν ακόμα περσσότερο τις πολλαπλές εκδόσεις στους λογοκριτές της δικτατορίας (αδιαφορόντας για τη λογοκρισία.) Κατηγορήθηκε και απο τις 2 πλευρές ως <αντίθετος> , Τον είπανε οτι είναι δεξιός η αριστερός χουντικός ή αναρχικός , αυτά είναι γελοιότητες. 
Ναι , και των αμερικανών ήτανε και της Κ.G.B ήτανε και της C.I.A ... ολονών . δηλαδή κανενός . 
Ο Ρένος Αποστολίδης ήταν προσωπικά επαναστατικός . Δεν ξέρω αν επανάσταση είναι , η φωνή , η επίθεση , η μάχη , και... μήπως είναι πιο φοβερή επανάσταση (;) η απόφαση οτι δεν έχω καμιά σχέση με το κακό και τη φλυαρία αυτού του κόσμου . 
Για τα υπολοιπα που γράφτηκαν (και όσα θα 'ρθουν , έιναι νομίζω καλύτερο να απαντήσει ο ίδιος (όχι σαν απολογία) 
που όσο τον ξέρω (ποτέ δεν ψήφιζε στις εκλογές και) ποτέ δεν αφηνε μπαλάκι που να μην το στείλει απο εκεί που ήρθε 
(ακόμα και τα κακογραμμένα ακόμα και τα τάχα χυδαία). 
""" 
Διαφύλαξα πάντα την ελευθερία μου. Ποτέ δεν διορίστικα 
σε δημόσια θέση και δεν υπήρξα ποτέ μέλος συμβουλίου, αλλα ούτε παρατάξεως διοργανώσεως ή κόμματος,.Πάντα είμαι κατα πάσης εξουσίας και δεν παραδέχομαι το κύρος καμίας αρχής. Δεν έχω καμία ηθική. Υποτίθεται πως είμαι αναρχικός! 
Έτσι το λένε!Χωρίς να έχω ,όμως καμία σχέση με πράξεις τρομοκρατικές, με πράξεις βίας, που πάντα τις καταδικάζω! 
Δεν πιστεύω πως μπορεί να υπάρχουν ιδέες, που για αυτές οι ανθρωποι χρειάζεται να πονάνε. Φτάνει πια ο πόνος στον κόσμο. Αυτό που θά θελα να πώ σε όλους είναι: "Μή γρατσουνάτε τους ανθρώπους και τα ζώα" 
"Πάντοτε έτρεχα και τρέχω.Βέβαια ο καλός οδηγός τι σημαδεύει; Τη σύγκλιση στο σημείο μηδέν των παραλλήλων του δρόμου (...) Δυστυχώς τρέχω και νιώθω πάντα τι κερδίζω. Τίποτε. Καλό είναι λοιπόν να εισπράττεται και το τίποτα.

ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ
από ΚΑΣΑΝΔΡΑ 9:03μμ, Παρασκευή 12 Μαρτίου 2004
ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΡΕΝΟ . ΚΑΙ ΑΣΕ ΤΟΥΣ ΑΝΟΗΤΟΥΣ ΝΑ ΦΩΝΑΣΚΟΥΝ... 
ΟΙ ΑΜΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΗΜΙΜΑΘΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΦΩΝΑΣΚΟΥΝ ...

INDYMEDIA ATHENS
 
"'Eφυγε" ο Ρένος Αποστολίδης
από Παναής 1:03πμ, Πέμπτη 11 Μαρτίου 2004
(Τροποποιήθηκε 9:03μμ, Παρασκευή 12 Μαρτίου 2004)

Ένας από τους σημαντικότερους φιλόλογους και λογοτέχνες της μεταπολεμικής γενιάς, ο Ρένος Αποστολίδης, έφυγε απόψε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες υπέστη εγκεφαλικό.
Ένας από τους σημαντικότερους φιλόλογους και λογοτέχνες της μεταπολεμικής γενιάς, ο Ρένος Αποστολίδης, έφυγε απόψε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες υπέστη εγκεφαλικό.

Ο Ρένος Αποστολίδης, ο οποίος ήταν επίσης και δημοσιογράφος, προκάλεσε συχνά με το έργο του ποικίλες αντιδράσεις. Ήταν γιος του σημαντικού φιλόλογου και λεξικογράφου Ηρακλή Αποστολίδη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1950 και δίδαξε ως φιλόλογος σε γυμνάσια της Αθήνας.

Εργάστηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία» από το 1946 έως το 1967. Ως κριτικός λογοτεχνίας συνέχισε και μετά τη δικτατορία να δημοσιεύει κριτικές σε περιοδικά και εφημερίδες και ένα από τα πιο γνωστά του δοκίμια ήταν αυτό με τον τίτλο «Ο καιρός του Είναι».

Έζησε την Κατοχή και τον πόλεμο του '40 ως απλός στρατιώτης και από την εμπειρία του τόσο στον πόλεμο όσο και στον Εμφύλιο στη συνέχεια, άντλησε το υλικό για το βιβλίο του «Πυραμίδα '67». Άλλα γνωστά βιβλία του είναι τα «Κριτική του Μεταπολέμου», «Κλειδιά», «Κατηγορώ», ενώ συνέγραψε και πολλές μονογραφίες.

Σύμφωνα με επιθυμία της οικογένειάς του δεν έχει γίνει γνωστή η ώρα και η ημέρα της κηδείας του.

ΥΣΕΕ

Ρένος Αποστολίδης



Στις 10 Μαρτίου 2004 έφυγε για τους τόπους των ωραίων Ελλήνων προγόνων ο διακεκριμένος φιλόλογος και μαχητής του πνεύματος Ρένος Αποστολίδης σε ηλικία 80 ετών.
Μπορεί να ήταν πια 80άρης ο Ρένος, αλλά ελάχιστοι νεώτεροί του είχαν το αθεράπευτα αντιπολιτευτικό μυαλό του («αντί-» γενικώς και επί παντός). Αιωνίως νεανίας, χειμαρρώδης άριστος μυθιστοριογράφος, ρηξικέλευθος έως και προκλητικός, μισητός στην Εκκλησία (αμοιβαία τα συναισθήματα τους) δεν είναι τυχαίο πως καιρό τώρα, είχε προνοήσει και είχε ζητήσει πολιτική κηδεία και... να μη τολμήσει παπάς να ζυγώσει..
 
Έφυγε λοιπόν ο Ρένος όπως έζησε. Δηλαδή ελευθεροπρεπώς, δηλαδή Ελληνικώ τώ τρόπω.
Καλό ταξίδι Ρένο. 
Θα σε θυμόμαστε πάντα.

«Αν οι Έλληνες ήξεραν Ιστορία…»
(απόσπασμα από συνέντευξη του Ρένου Αποστολίδη σε αθηναϊκή εφημερίδα της 13-6-93)

«Οι Έλληνες δεν ξέρουν Ιστορία. Και κυριότατα γιατί δεν τους μαθαίνουν. Και δεν τους μαθαίνουν γιατί δεν συμφέρει να ξέρουν και να κρίνουν, αλλά και γιατί τα μυαλά συντριπτικής πλειονότητας των διδασκόντων είναι χαλασμένα -όπως και ήταν χαλασμένα πριν αντίστροφα. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν την Ιστορία στα σκολειά για να παράγουν εθνικιστικές συνειδήσεις. Μετά για να κάνουν κακή κι αδέξια προπαγάνδα ψευτοαριστερίστικη. Όλοι απλώναν αναχρονιστικά τις ιδεούλες τους και τις πίστεις τους στο παρελθόν, κόβαν και ράβαν την ιστορία στα μικρά μέτρα τους.
Αλλ’ έτσι η βαθύτερη ζήτηση της ιστορίας, που είναι κάτι το πολύ ριζικό στην ανθρώπινη συνείδηση, δεν ικανοποιείται, πεινάει επί μακρόν, κι εντέλει μαραίνεται. Σιχάθηκα μια ζωή να παλεύω να διαλύσω ψευτοϊστορικές ερμηνείες του παρελθόντος, εθνικιστών και τάχα μαρξιστών, τάχα “συντηρητικών” και τάχα “προοδευτικών”, να μην θαρρούν τα παιδιά πως η αρχαιοελληνική πόλις είναι ό,τι τάχα η εθνικιστική πατρίδα, να μην βγάζουν “προδότες” τους Θεμιστοκλήδες και τους Αντρούτσους, να μην βγάζουν όλοι “προδότες” τους πολιτικούς τους αντιπάλους, να μην απλώνουν στα παρελθόντα τα παρόντα πάθη τους.
Ποια ιστορία; Ποιος την δίδαξε ποτέ σωστά; Ποιος νοιάστηκε αλήθεια; Και γι’ αυτό ίσως δεν έχουμε και ιστορική μνήμη. Τι “ιστορική”; Ούτε χθεσινή δεν έχουμε! Πράγματα που τα ζήσαμε χθες, οι ίδιοι, στο πετσί μας, αφήνουμε θρασύτατα να μας τα λένε ανάποδα όλοι, και δεν αντιδρούμε!…»
BIΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ο Ρένος Αποστολίδης γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του δημοσιογράφου Ηρακλή Αποστολίδη, αρχισυντάκτη σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες, διευθυντή της Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού και διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1945-1959), και της Ελπινίκης το γένος Ζαμπέλη. Το 1935 τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και το 1941 το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του 1941 οργάνωσε μαθητική αποχή. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής παρέμεινε ανένταχτος.
Σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (αποφοίτησε το 1950). Φοιτητής ακόμη κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στρατεύτηκε με το βαθμό του οπλίτη στο κρατικό μέτωπο. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του και για έντεκα χρόνια εργάστηκε ως καθηγητής αρχαίων και νέων ελληνικών, ιστορίας και λατινικών σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια.
Υπήρξε συνεργάτης του κρατικού γραφείου Τύπου του εξωτερικού, της Διεύθυνσης Εξωτερικού Τύπου, της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως και του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Τιμήθηκε με το βραβείο πεζογραφίας του Υπουργείου Παιδείας (1960 για το έργο του Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές).

Στο χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του δοκιμίου Καιρός του είναι στο περιοδικό Γράμματα και την έκδοση του έργου του Τρεις σταθμοί μιας πορείας ένα χρόνο αργότερα. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά της πρωτεύουσας ως συντάκτης (Ελευθερία, Νίκη, Εικόνες, Γνώσεις, Νεώτερον Λεξικόν Ηλίου, Ανεξάρτητος Τύπος κ.α.) και ως κριτικός (Γράμματα, Φοιτητική Φωνή, Δελτίον του Βιβλίου, Κύκλος, Κοχλίας, Νέα Εστία, Νέοι Ρυθμοί, Νέες Εικόνες, Έθνος, Εθνικός Κήρυκας κ.α.). Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κριτική στήλη στο περιοδικό Ο Αιώνας μας, και το 1959 ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό Νέα Ελληνικά, από τις σελίδες του οποίου πρόβαλε την κριτική στάση του ενάντια στη λογοτεχνική γενιά του ’30.
Το 1965 καταδικάστηκε σε κάθειρξη δυόμισι ετών - από την οποία εξέτισε τελικά τρεις μήνες - επειδή είχε εισβάλει στη Βουλή. Στη δικτατορία του Παπαδόπουλου επέβαλε τη δημοσίευση σε συνέχειες της Ανθολογίας Νεοελληνικού Διηγήματος στις εφημερίδες της εποχής, η οποία όμως διακόπηκε από τη λογοκρισία με αφορμή τη δική του νουβέλα Ο Α2.
Μετά τη δικτατορία συνέχισε να ασκεί κριτική από τις σελίδες του περιοδικού Τετράμηνα ως το 1979. Ο Ρένος Αποστολίδης ανήκει στους έλληνες πεζογράφους της μεταπολεμικής γενιάς. Βασικό χαρακτηριστικό του έργου του είναι η κυριαρχία της παρεμβολής του συγγραφέα στη ροή της αφήγησης και η έκφραση της προσωπικής του άποψης και οπτικής του μύθου με τρόπο άμεσο.

Βασική πηγή της θεματολογίας του είναι η περίοδος της γερμανικής κατοχής και του ελληνικού εμφυλίου, ιστορικά γεγονότα της οποίας εντάσσει στην αφήγησή του αξιοποιώντας τα και σχολιάζοντάς τα, τόσο για να κρίνει τις αρνητικές τους επιπτώσεις όσο και για να τονίσει το υπαρξιακό αδιέξοδο στο οποίο οδηγούν τους ήρωές του. Στα μεταγενέστερα έργα του στρέφεται προς τη σύγχρονή του πραγματικότητα, διατηρώντας ωστόσο την άποψή του για τον προδρομικό χαρακτήρα του εμφυλίου στις μεταπολεμικές αλλαγές στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας.
Έργα του μεταφράστηκαν στα ολλανδικά, γερμανικά, γαλλικά και άλλες ξένες γλώσσες.

1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ρένου Αποστολίδη βλ. Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, «Ρένος Αποστολίδης», Η μεταπολεμική πεζογραφία • Από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ’67Β΄, σ.224-247. Αθήνα, Σοκόλης, 1988, Χατζηφώτης Ι.Μ., «Αποστολίδης Ρένος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας2. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και χ.σ., «Αποστολίδης Ρένος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό1. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983.

ISTROS - FORUMS

Μόλις με ενημέρωσε ο Χ2 ότι πέθανε ο Ρένος Αποστολίδης...θλίψη...ρε γαμώτο, οι σωστοί πεθαίνουν και τα κακά σκυλιά ψόφο δεν έχουν.
 
E-NEWS
 
Έφυγε ο Ρένος Αποστολίδης
Εφυγε από τη ζωή στα 80 του χρόνια ένας από τους σημαντικότερους φιλολόγους της μεταπολεμικής γενιάς, ο Ρένος Αποστολίδης, ο οποίος υπέστη οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ο Ρένος Αποστολίδης προκάλεσε συχνά με το έργο του ποικίλες αντιδράσεις. Ήταν γιος του σημαντικού φιλόλογου και λεξικογράφου Ηρακλή Αποστολίδη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1950 και δίδαξε ως φιλόλογος σε γυμνάσια της Αθήνας.



Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα ¨Ελευθερία¨ από το 1946 έως το 1967. Ως κριτικός λογοτεχνίας συνέχισε και μετά τη δικτατορία να δημοσιεύει κριτικές σε περιοδικά και εφημερίδες και ένα από τα πιο γνωστά του δοκίμια ήταν αυτό με τον τίτλο ¨Ο καιρός του Είναι¨. 



Έζησε την Κατοχή και τον πόλεμο του ΄40 ως απλός στρατιώτης και από την εμπειρία του τόσο στον πόλεμο όσο και στον Εμφύλιο στη συνέχεια, άντλησε το υλικό για το βιβλίο του ¨Πυραμίδα ΄67¨. Άλλα γνωστά βιβλία του είναι τα ¨Κριτική του Μεταπολέμου¨, ¨Κλειδιά¨, ¨Κατηγορώ¨ ενώ συνέγραψε και πολλές μονογραφίες. 

Σύμφωνα με επιθυμία της οικογένειάς του δεν έχει γίνει γνωστή η ώρα και η ημέρα της κηδείας του.

AVOPOLIS

...πάνω στο ζάππινγκ πέφτω πάνω στο δελτίο ειδήσεων της ΝΕΤ, στο οποίο σε μία λιτή ανακοίνωση η παρουσιάστρια λέει ότι "Έφυγε στα 80 του χρόνια o φιλόλογος Ρένος Αποστολίδης"... Από τα πιο «ενοχλητικά» μυαλά της μεταπολεμικής Ελλάδος, από τους τελευταίους εκκεντρικούς λόγιους που έβγαλε η χώρα μας, από τις προσωπικότητες που αν και σε πάρα πολλές ιδέες του τον θεωρούσα κατάλοιπο μίας άλλης εποχής, δεν έπαψα να θαυμάζω την ζωντάνια και τον τσαμπουκά του αλλά και τέλεια χρήση της ελληνικής γλωσσας... Η κηδεία του θα γίνει αύριο σε κλειστό κύκλο, και φυσικά χωρίς θρησκευτικό τελετουργικό, όπως ο ίδιος ήθελε, πιστός ακόμα και μέχρι την ύστατη στιγμή στις αρχές του... Κλείνω, ξεφυλλίζοντας από το αρχείο μου το τεύχος Μαρτίου του 1995 του ΜΕΝ, και να χαζεύω μία συνέντευξη του Ρένου Αποστολίδη στο περιοδικό και κολλάω για κάποια λεπτά σε μία και μόνο φράση:



"Εγώ δεν είμαι ούτε της δημοκρατίας ούτε της αντιδημοκρατίας. Ούτε του κομμουνισμού ούτε του αντικομμουνισμού. Δεν είμαι κανενός, γιατί δεν είμαι αφελής. Αντε φύγετε, ρε!"



Ρένος Αποστολίδης, 1924 - 2004

LEFT GR
 
Έφυγε ο Ρένος Αποστολίδης
Ένας από τους σημαντικότερους φιλόλογους και λογοτέχνες της μεταπολεμικής γενιάς, ο Ρένος Αποστολίδης, έφυγε απόψε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες υπέστη εγκεφαλικό. 



Ο Ρένος Αποστολίδης, ο οποίος ήταν επίσης και δημοσιογράφος, προκάλεσε συχνά με το έργο του ποικίλες αντιδράσεις. Ήταν γιος του σημαντικού φιλόλογου και λεξικογράφου Ηρακλή Αποστολίδη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1950 και δίδαξε ως φιλόλογος σε γυμνάσια της Αθήνας.



Εργάστηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία» από το 1946 έως το 1967. Ως κριτικός λογοτεχνίας συνέχισε και μετά τη δικτατορία να δημοσιεύει κριτικές σε περιοδικά και εφημερίδες και ένα από τα πιο γνωστά του δοκίμια ήταν αυτό με τον τίτλο «Ο καιρός του Είναι». 



Έζησε την Κατοχή και τον πόλεμο του '40 ως απλός στρατιώτης και από την εμπειρία του τόσο στον πόλεμο όσο και στον Εμφύλιο στη συνέχεια, άντλησε το υλικό για το βιβλίο του «Πυραμίδα '67». Άλλα γνωστά βιβλία του είναι τα «Κριτική του Μεταπολέμου», «Κλειδιά», «Κατηγορώ», ενώ συνέγραψε και πολλές μονογραφίες. 

Σύμφωνα με επιθυμία της οικογένειάς του δεν έχει γίνει γνωστή η ώρα και η ημέρα της κηδείας του.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
 
"Εφυγε" ο Ρένος Αποστολίδης
Πέθανε την Τετάρτη, σε ηλικία 80 ετών, ο Ρένος Αποστολίδης, λογοτέχνης από το 1944, δημοσιογράφος από το 1946 και μέλος της ΕΣΗΕΑ από το 1960, καθηγητής Αρχαίων και Νέων Ελληνικών και Ιστορίας σε ιδιωτικά γυμνάσια της Αθήνας ('50-'56) και στα σεμινάρια Δημοσιογραφίας της ΕΣΗΕΑ (1989-1993). Η σορός του θα ταφεί σήμερα (3.30 μ.μ.), σε στενό οικογενειακό κύκλο και χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία, στο νεκροταφείο Παπάγου. Παράκληση της οικογένειάς του είναι να μη σταλούν στεφάνια.
 
Ο Ρένος Αποστολίδης εμφανίστηκε στα γράμματα το 1945 (από το περιοδικό «Ελληνικά Γράμματα»). Μεταξύ των λογοτεχνικών και ιστορικών βιβλίων του είναι και τα εξής: «Τρεις σταθμοί μιας πορείας», «Ποιητικά γράμματα», «Πυραμίδα 67», «Τα Νέα Ελληνικά», «Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές», «Ο γρασαδόρος και Τα χειρόγραφα του Max Tod», «Κριτική του μεταπολέμου», «Κατηγορώ», «Ο Α2», «Η άλλη ιστορία», «Από τον κόσμο ΡΑ», «Αντιτύπος», «Renos», «Οι ερινύες», «Ημερολόγια της ανθολογίας», «ΚΑΙΓΕ», «Οι εξάγγελοι», «J. G. Droysen: Ιστορία του Ελληνισμού: Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τ. 2, Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τ. 2», «Η αυτοκρατορία των σκουπιδιών», «Η δίνη», «Στον κυνηγημένο καιρό», «Απάντηση στην Πυραμίδα 67», «ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ της Νεοελληνικής Γραμματείας» (7τομο), «Ουλάν Μπατόρ», «Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ: Απαντα τα δημοσιευμένα ποιήματα (Σχόλια Ρ. Η. Σ. -Αποστολίδη».

ΣΤΥΧ. GR

Καλό Ταξίδι Ρένο
«Όσοι αυτοκτονούν είναι πολύ πιο ρηχοί,
σε πολύ πιο ρηχά πνίγονται, απ’ αυτά εδώ,
του άπατου αυτού τ ώ ρ α, όπου τόσο άνετα
θα μπορούσα να πεθάνω.»
Ρένος, Από το τελευταίο βιβλίο του «Το Μαύρο Καράβι»

Ο Ρένος Αποστολίδης έφυγε ήσυχα καθισμένος στο γραφείο του. Ήταν 79 χρόνων.
Λογοτέχνης απ’ το 44, δημοσιογράφος απ’ το 46, φιλόλογος του Πανεπιστημίου Αθηνών απ’ το 50, καθηγητής Αρχαίων-Νέων ελληνικών και Ιστορίας στα δυο καλύτερα ιδιωτικά γυμνάσια της Αθήνας (50-56) και στα Σεμινάρια Δημοσιογραφίας της Ενώσεως Συντακτών (89-93), δεν ψήφιζε ποτέ (έριχνε άδειο φάκελλο), εναντίον όλων των πολιτικών παρατάξεων, κομμάτων και κοινωνικών κυκλωμάτων.
 
Η βιβλιογραφία του (’45-’03):
Τρεις σταθμοί μιας πορείας. Τα φτερά του Πελαργού. Ποιητικά γράμματα. Πυραμίδα 67. Τα Νέα Ελληνικά. Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές. Το Κριτήριο. Ο γρασαδόρος και Τα χειρόγραφα του Max Tod. Κριτική του Μεταπολέμου. Βορά στο θηρίο. Κατηγορώ. Στη γέμιση του φεγγαριού. Ο Α2. Κλειδιά. Η άλλη ιστορία. Ανθύλη. Από τον κόσμο ΡΑ. Τετράμηνα, 1-18. Αντιτύπος. Renos. Καμμένα φρένα. Άξονες. Οι ερινύες. Ημερολόγια της Ανθολογίας. ΚΑΙΓΕ. Οι Εξάγγελοι. J.G. Droysen: Ιστορία του Ελληνισμού: Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τ. 2, Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τ. 2. Η Αυτοκρατορία των Σκουπιδιών. Οι γάτες. Ο Κεραυνός. Η Δίνη. Στον κυνηγημένο καιρό. Απάντηση στην Πυραμίδα 67. Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι. ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ της Νεοελληνικής Γραμματείας, τόμοι 7. Ουλάν Μπατόρ. Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ: Άπαντα τα δημοσιευμένα ποιήματα. Με σχόλια Ρ.Η.Σ.-Αποστολίδη και τελευταίο Το Μαύρο Καράβι.      
Η ταφή του Ρένου Αποστολίδη έγινε, χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία, στο Κοιμητήριο Παπάγου την Παρασκευή 12 Μαρτίου, στις 3.30 το απόγευμα, με τη συνοδεία μόνο των φίλων που εκτιμούσε και αγαπούσε.
Παράκληση της οικογένειας ήταν να μην σταλούν στεφάνια.

TA NEA

PENΟΣ AΠΟΣTΟΛIΔHΣ
Aιρετικός ώς το τέλος
Πέθανε χθες, στα ογδόντα του χρόνια, ο αιρετικός φιλόλογος, συγγραφέας και δημοσιογράφος Pένος Aποστολίδης
«Στις 2 Μαρτίου του 2004 κλείνω τα 80. E! Αρκετά είναι, βρίσκω. Ο θάνατος όποτε θέλει κληρώνει!», έγραψε ο Ρένος Αποστολίδης στο οπισθόφυλλο του τελευταίου του - προκλητικού, όπως του ταίριαζε - βιβλίου «Όλα όσα γνωρίζουν οι Νεοέλληνες για τους Αρχαίους Έλληνες» (Κάκτος), που περιείχε 240 λευκές σελίδες.
Ο θάνατος κλήρωσε γρήγορα. Ένα οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο χθες, μπροστά στον γιο του Ήρκο, έκοψε το νήμα της ζωής του. Δημοσιογράφος από τα γεννοφάσκια του, φιλόλογος από τους πλέον καταρτισμένους, κριτικός λογοτεχνίας, ανθολόγος, ο Ρένος Αποστολίδης υπήρξε μία έντονη όσο και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα της λογοτεχνικής και πολιτικής ζωής της Αθήνας. Γιος του δημοσιογράφου και ανθολόγου Ηρακλή Αποστολίδη, του οποίου το σπίτι υπήρξε φιλολογικό στέκι της εποχής, ο Ρένος σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας. Στη διάρκεια του Εμφυλίου, φοιτητής ακόμη, υπηρέτησε τη θητεία του στον κυβερνητικό στρατό. Τις εμπειρίες του από την περίοδο εκείνη τις αποτύπωσε στο βιβλίο «Πυραμίδα 67».
Από το 1950 υπηρέτησε τη Μέση Εκπαίδευση ως φιλόλογος σε δύο μεγάλα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Έγραψε πάνω από 35 βιβλία - διηγήματα, δοκίμια, μελέτες, ποίηση. Ανάμεσά τους τη νουβέλα «A2», το «αντιμυθιστόρημα» «Γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Μαξ Τοντ», τις συλλογές διηγημάτων «Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι», «Το μαύρο καράβι», αλλά και τα «Απάντηση στην πυραμίδα 67», «Ιστορίες από τις νότιες ακτές», «Από τον κόσμο Ρα», «H άλλη ιστορία», «H αυτοκρατορία των σκουπιδιών», «H δίνη», «Καμένα φρένα», «Ο κεραυνός», «Οι γάτες», «Ουλάν Μπατόρ», «Καίγε», «Στη γέμιση του φεγγαριού». Μαζί με τον πατέρα του Ηρακλή ξεκίνησε την «Ανθολογία της Νεοελληνικής Γραμματείας» (ποίησης και διηγήματος) που συνεχίζεται για τρεις γενιές, έχοντας έως τώρα αποδώσει πέντε τόμους.
Πριν από ενάμιση χρόνο εξέδωσε, μαζί με τους γιους του Ήρκο και Στάντη, τον τόμο «K. Π. Καβάφης, Άπαντα τα δημοσιευμένα ποιήματα», εξέλιξη της ανθολόγησης που επίσης έκανε ο Ηρακλής Αποστολίδης το 1933, ερχόμενος σε αντιπαράθεση με τη φιλοπαλαμική διανόηση της εποχής.

«Να είστε ασυμβίβαστοι»
Με «αναρχικές» συμπεριφορές αλλά και αμφιλεγόμενες, κάποτε, επιλογές και πεποιθήσεις, ήρθε σε αντιπαράθεση και με τη χουντική λογοκρισία αλλά και με την προχουντική Δικαιοσύνη, καταδικαζόμενος για εισβολή στη Βουλή του 1964 επικεφαλής διαδηλωτών. Είχε δηλώσει ότι δεν ψήφιζε ποτέ (έριχνε άδειο φάκελο), ότι ήταν «εναντίον των πολιτικών παρατάξεων και των κυκλωμάτων». Αιρετικός εκ πεποιθήσεως, συμβούλευε τους νέους να είναι ασυμβίβαστοι, γιατί «όποιος σκύβει το κεφάλι δεν πρόκειται να περάσει καλύτερα». Ο ίδιος άλλωστε υπήρξε, κατά δήλωσή του, «κακός στρατιώτης».

PATHFINDER NEWS
 
Πλήρης ημερών έφυγε σήμερα το πρωί από τη ζωή, στα 80 του χρόνια, ένας από τους σημαντικότερους φιλόλογους της μεταπολεμικής γενιάς, ο Ρένος Αποστολίδης, ο οποίος σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες υπέστη εγκεφαλικό. 



Ο Ρένος Αποστολίδης, ο οποίος ήταν επίσης και δημοσιογράφος, προκάλεσε συχνά με το έργο του ποικίλες αντιδράσεις. 



Ηταν γιος του σημαντικού φιλόλογου και λεξικογράφου Ηρακλή Αποστολίδη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1950 και δίδαξε ως φιλόλογος σε γυμνάσια της Αθήνας. 



Εργάστηκε στην εφημερίδα ''Ελευθερία'' από το 1946 έως το 1967. 



Ως κριτικός λογοτεχνίας συνέχισε και μετά τη δικτατορία να δημοσιεύει κριτικές σε περιοδικά και εφημερίδες και ένα από τα πιο γνωστά του δοκίμια ήταν αυτό με τον τίτλο ''Ο καιρός του Είναι''.



Εζησε την Κατοχή και τον πόλεμο του '40 ως απλός στρατιώτης και από την εμπειρία του τόσο στον πόλεμο όσο και στον Εμφύλιο στη συνέχεια, άντλησε το υλικό για το βιβλίο του ''Πυραμίδα '67''.



Αλλα γνωστά βιβλία του είναι τα ''Κριτική του Μεταπολέμου'', ''Κλειδιά'', ''Κατηγορώ'' ενώ συνέγραψε και πολλές μονογραφίες. 



Σύμφωνα με επιθυμία της οικογένειάς του δεν έχει γίνει γνωστή η ώρα και η ημέρα της κηδείας το

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
 
O λογοτέχνης Pένος Aποστολίδης πέθανε χθες ξαφνικά

Eντελώς ξαφνικά, χθες το μεσημέρι, στο σπίτι του, ενώ ετοιμαζόταν να τηλεφωνήσει, πέθανε ο λογοτέχνης, δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος, ανθολόγος και κριτικός Pένος Aποστολίδης σε ηλικία 80 χρόνων.
Γιος του Hρακλή Aποστολίδη και της Kερκυραίας Nίκης Zαμπέλη, γεννήθηκε στην Aθήνα το 1924, όπου σπούδασε φιλολογία. Aργότερα δίδαξε σε ιδιωτικά γυμνάσια και εργάστηκε σε διάφορες αθηναϊκές εφημερίδες και κυρίως στην «Eλευθερία» από το 1946 ώς το 1967. Ως κριτικός λογοτεχνίας πρωτοδημοσίευσε ένα κριτικό δοκίμιο με τον τίτλο «Kαιρός του είναι» στο περιοδικό «Γράμματα» και συνέχισε να δημοσιεύει κριτικές στον «Kύκλο» και στην «Eλευθερία».
Tη διετία 1947-49 πήρε μέρος στον Eμφύλιο από τις γραμμές του κυβερνητικού στρατού, εμπειρία που συμπυκνώθηκε στο πρώτο πεζό του με τίτλο Πυραμίδα 67, το πρώτο κείμενο της ελληνικής πεζογραφίας που αναφέρεται στην εμφύλια σύρραξη και αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο του κατοπινού λογοτεχνικού του έργου, αλλά και σημαντικό ιστορικό και κριτικό τεκμήριο της μεταπελευθερωτικής περιόδου στην Eλλάδα.

O διοπτροφόρος αφηγητής
«Mε την (άτυπη) μορφή ενός επιστολικού μυθιστορήματος, ο συγγραφέας εκθέτει όσα έζησε στα μέτωπα του πολέμου, χωρίς τη διάθεση να υπερασπίσει ή να καταγγείλει καμιά από τις δύο παρατάξεις, ούτε καν να κάνει αντιπολεμικό κήρυγμα, παρά περιγράφοντας με βασανιστική ακρίβεια, σχεδόν πραγματιστικά, την ανθρώπινη κατάπτωση στις συνθήκες ενός σύγχρονου, παράλογου, εντελώς αντιηρωικού πολέμου. O διοπτροφόρος αφηγητής, που έχει χάσει τα γυαλιά του και οδεύει από μάχη σε μάχη μισότυφλος γίνεται σύμβολο της γενικότερης κατάστασης ενός ανθρώπου στον σημερινό κόσμο», γράφει ο Δημοσθένης Kούρτοβικ στο βιβλίο «Eλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς». Tο σύνολο της κριτικής άλλωστε που άσκησε στη συνέχεια δεν είναι άσχετη με τα βιώματα και τη σκληρή και αυστηρή αντίληψη ζωής και βασικών αξιών που εμπνέει το πυκνό αντίκρισμα του θανάτου στη διάρκεια του Eμφυλίου.
«O Pένος Aποστολίδης αποτελεί έναν από τους κύριους πυρήνες έκφρασης, επίδρασης και ταυτοτικού προσδιορισμού της μεταπολεμικής λογοτεχνίας, κριτικής και σκέψης. Aυτό το πιστοποιούν και οι οξύτατες αρνητικές επιδράσεις που -παράλληλα με τις θετικές- προκάλεσε επίσης το έργο του, αλλά και κάθε του σχεδόν προσωπική εκδήλωση, είτε πνευματική, είτε κριτική, είτε κατ’ επίφαση "πολιτική"», όπως αναφέρεται στο βιογραφικό λεξικό της Eκδοτικής Aθηνών. Bασικά έργα του: «Iστορίες από τις νότιες ακτές» (1959), «O γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod» (1960), «Kριτική του Mεταπολέμου» (1962), «Bορά στο θηρίο» (1963), «Kατηγορώ» (1965), «Στη γέμιση του φεγγαριού» (1967), «O A2» (1968), «Kλειδιά» (1968), μονογραφίες για τον Kρόμγουελ, τον Kοσμά Aιτωλό, τον Kάφκα, τον Mπέρναρντ Σω, τον Πάστερνακ, κ.ά.,«H άλλη ιστορία» (1972), «Aνθύλη» (1973), «Aπό τον κόσμο Pα» (1973), «Kαμένα φρένα» (1978), «Aξονες» (1979), κ.ά. Mετά το θάνατο του πατέρα του εξέδωσε την «Ποιητική Aνθολογία» και την «Aνθολογία του διηγήματος», εκδόσεις που θεωρούνται κλασικές στο είδος τους.
Tο τελευταίο του βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Kάκτος», λίγο πριν από τις γιορτές, με τίτλο «Oλα όσα γνωρίζουν οι Nεοέλληνες για τους Aρχαίους Eλληνες».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
 
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Ο αιρετικός λόγος ενός μοναχικού
ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Γεννημένος το Μάρτιο του 1924 στην Αθήνα, ο Ρένος Αποστολίδης έζησε ογδόντα σωστά χρόνια, αφιερώνοντας όλες του τις δυνάμεις σε μια λογοτεχνία η οποία δεν παραιτήθηκε ποτέ από το να θεωρεί τον εαυτό της μάχιμο -ακόμη κι όταν τίποτε στον περίγυρό της δεν έδειχνε ικανό, τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως, να προκαλέσει μάχες.



Τα αρχικά φώτα ο Ρένος (όπως του άρεσε να υπογράφει τα βιβλία του) τα πήρε ασφαλώς από το οικογενειακό του περιβάλλον. Ο πατέρας του, ο πολυσυζητημένος Ηρακλής Αποστολίδης, άφησε έκτυπο το σημάδι του στα γράμματα της εποχής του με τις δύο μεγάλες λογοτεχνικές ανθολογίες («Ανθολογία Νεοελληνικής Ποιήσεως» και «Ανθολογία Νεοελληνικού Διηγήματος»), τις οποίες εξέδωσε μεταξύ 1933 και 1953. Και η μητέρα του, όμως, η Ελπινίκη Ζαμπέλη (από το γένος του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου), έκανε τη δική της πνευματική διαδρομή, διδάσκοντας επί μακρόν σε ελληνικά σχολεία τουρκοκρατούμενων περιοχών.



Ο Ρένος ολοκληρώνει τις εγκύκλιες σπουδές του στο Βαρβάκειο το 1941 και αποφοιτά από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1950. Τα πιο γόνιμα και ανήσυχα νιάτα του συνδέονται με την καυτή εμπειρία του Εμφυλίου. Πολεμώντας ως λοιπός οπλίτης του κυβερνητικού στρατού στον Γράμμο και στο Βίτσι, στη Ρούμελη και στα Αγραφα, αλλά και στην Πελοπόννησο ή στη Δυτική Μακεδονία, ζει στο πετσί του την ένοπλη σύγκρουση μεταξύ εθνικοφρόνων και κομμουνιστών και την καταγράφει ολοζώντανη σ' ένα από τα σημαντικότερα (αν όχι το σημαντικότερο) πεζογραφικά του έργα: την «Πυραμίδα 67». Το 1964 ο Ρένος Αποστολίδης συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε πολύμηνη φυλάκιση για την επεισοδιακή εισβολή του στη Βουλή εν μέσω μιας εξαιρετικά ταραγμένης πολιτικής περιόδου. Λίγο καιρό αργότερα, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, προωθεί στον αθηναϊκό Τύπο υλικό από την ανθολογία διηγήματος, την οποία συνεχίζει να επιμελείται με τον πατέρα του. Η δημοσίευση, ωστόσο, της δικής του νουβέλας «Ο Α2», με θέμα τον Εμφύλιο, προκαλεί αμέσως την επέμβαση της λογοκρισίας και τη διακοπή της εμφάνισης της ανθολογίας σε όλες τις εφημερίδες.



Εκτός από τη λογοτεχνική ανθολογία, την οποία υπηρετεί ως είδος από τα πρώτα του βήματα στο σινάφι μέχρι την πλήρη του ωριμότητα (πριν από ενάμιση μόλις χρόνο κυκλοφόρησε ο τόμος «Κ. Π. Καβάφης. Απαντα τα δημοσιευμένα ποιήματα», με εκτενή σχόλια του ίδιου, του Ηρκου και του Στάντη), τον Ρένο απασχολούν επίμονα και δύο άλλες (πέρα από την επαγγελματική του απασχόληση με τη διδασκαλία και τη δημοσιογραφία) φιλολογικές δραστηριότητες: το δοκίμιο και η κριτική. Ξεκινώντας να δημοσιεύει κριτικά κείμενά του από τα μέσα της δεκαετίας του '40, διαμορφώνει από πολύ νωρίς τη στάση του: στάση συχνά όχι μόνον έκθυμη και οργίλη, αλλά και άκρως επιτιμητική, που τοποθετεί κατά προτίμηση στο στόχαστρό της τη γενιά του '30, την οποία ο κριτικός ως πρόσωπο ζυμωμένο στο καζάνι της Κατοχής και του Εμφυλίου δεν μπορεί παρά να βλέπει ως ασυγχώρητα αδιάφορη και αμέριμνη απέναντι σε μιαν υπερθερμασμένη και ζοφερή πραγματικότητα. Στάση, ωστόσο, παράλληλα, γεμάτη ζωηράδα και σπινθηροβόλα διάθεση για το καινούριο και το πρωτότυπο, το οποίο ουκ ολίγες φορές σπεύδει πρόθυμα ο Ρένος να υποστηρίξει και να αγκαλιάσει. Είναι αλήθεια πως υιοθετώντας την κριτική γραμμή του Φώτου Πολίτη και του Γιάννη Αποστολάκη, ο Ρένος ξιφουλκεί κατά καιρούς σε εξαιρετικά υψηλούς τόνους εναντίον δικαίων και αδίκων, χωρίς, παρ' όλα αυτά, να χάνει, όπως κι αν τον μετρήσουμε ή τον ζυγίσουμε, ούτε το καλό του γούστο ούτε το βαθύτερο, ουσιαστικό του πνεύμα.



Εκείνο το οποίο αδιαμφισβήτητα προσδιορίζει την παρουσία του Ρένου Αποστολίδη στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία είναι η πεζογραφική του παραγωγή: η πολύμορφη και συνάμα ενιαία και αρραγής διηγηματογραφία και μυθιστοριογραφία του, την οποία συμπληρώνουν κατά περίπτωση οι εξίσου γόνιμες επιδόσεις του στη νουβέλα. Και μιλάμε εδώ για ένα έργο το οποίο είναι σαν να συλλαμβάνεται από την πρώτη στιγμή και εξ ολοκλήρου (από την αφετηρία του και διαμιάς), ανοίγοντας εν συνεχεία έναν εκτενή κύκλο πολλαπλών εκδηλώσεων της ίδιας πάντα και στο βάθος αδιαφοροποίητης αρχικής ιδέας. Από μιαν άποψη, ο Ρένος είναι ένας κοινός, τυπικός εκπρόσωπος της αγωνίας των πρώτων μεταπολεμικών συγγραφέων για τον εξανδραποδισμό και τη διαστροφή της συλλογικής συνείδησης υπό την πίεση αφόρητα σκληρών ιστορικών και πολιτικών περιστάσεων. Με μιαν άλλη, όμως, έννοια η πεζογραφία του αναδεικνύει το απόκεντρο σύμπαν ενός μοναχικού δημιουργού, που ξέρει αίφνης να απομακρύνεται με ταχύτητα από την κοινότητα, για να ψάξει καταφύγιο και απαντοχή στις πλέον απρόσιτες περιοχές της εσωτερικής ύπαρξης.



Το βάρος του Εμφυλίου και της μνήμης



Η φωτιά του Εμφυλίου, με όλο το βάρος μιας κοινωνίας η οποία υποχρεώνεται να ξεπεράσει κατ' εξακολούθηση και με τους πλέον βίαιους τρόπους τα όριά της, αποτελεί οπωσδήποτε μία από τις βασικές παραμέτρους της πεζογραφίας του Ρένου. Στην «Πυραμίδα 67», δημοσιευμένη το 1950, και γραμμένη πάνω σε άδεια κουτιά τσιγάρων, τις ώρες της ανάπαυλας από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ενός στρατού στις τάξεις του οποίου ο αφηγητής υπομένει με τεράστια δυσφορία την εκπλήρωση της θητείας του, επικρατούν δύο στοιχεία. Το ένα στοιχείο, ο αδρός ρεαλισμός και η λιτή αμεσότητα του ντοκουμέντου, συνιστά δεδομένο της φόρμας. Το άλλο στοιχείο έχει σχέση με το περιεχόμενο, και είναι η πλήρης απόσταση από τις χαοτικές ιδεολογικές διαφορές των δύο εμπόλεμων παρατάξεων. Εκείνο που κατά βάση παρακολουθούμε εν προκειμένω είναι η γέννηση του αναρχισμού του συγγραφέα: αναρχισμός ο οποίος θα εξελιχθεί σύντομα σε ανυποχώρητη πεποίθηση ζωής, που θα συνοδεύσει ως κλίμα όχι μόνο τα γραπτά του, αλλά και τις περισσότερες από τις καθημερινές του ενέργειες και αντιδράσεις. Καταλογίζοντας βαριές ευθύνες τόσο στους εθνοσωτήρες όσο και στους αριστερούς αντιπάλους τους, ο πρωταγωνιστής της «Πυραμίδας 67» δεν εκφράζει τη βολεμένη ουδετερότητα του αμέτοχου και φιλήσυχου πολίτη, αλλά τους ιερούς σκοπούς μιας διαρκούς ατομικής εξέγερσης, που καταγγέλλει ανοιχτά την οποιαδήποτε μορφή εξουσίας και αυταρχισμού, χωρίς να είναι ταυτοχρόνως σε θέση να παρηγορηθεί με καμία ιδεοληπτική ελπίδα. Ο κόσμος είναι αυτός που είναι και δεν πρόκειται να αλλάξει, όπως κι αν κινηθούμε. Τούτο, όμως, δεν σημαίνει πως πρέπει να κάνουμε πως δεν το καταλαβαίνουμε, ούτε πως άλλο δεν μας μένει από το να σκύψουμε αδιαμαρτύρητα το κεφάλι -ό,τι, αντιθέτως, αναπόδραστα απαιτείται και επιβάλλεται είναι να προχωρήσουμε γενναία ώς το τέρμα, χωρίς περιορισμούς και συμβιβασμούς. Οπως πολύ χαρακτηριστικά σημειώνει για το στιλ του Ρένου ο Βάσος Βαρίκας εν έτει 1963: «Ο συγγραφέας της "Πυραμίδας" είναι ένας αδιάλλακτος εχθρός του κομφορμισμού. Κάθε προσαρμογή τη βλέπει προδοσία. Οταν, μάλιστα, διαβλέπει ή έστω και υποπτεύεται όχι απολύτως αδιάβλητα ελατήρια, τότε η πολεμική του δεν έχει όρια και περιορισμούς».



Είκοσι σχεδόν χρόνια μετά, με τον «Α2» (1968), ο Ρένος Αποστολίδης μπορεί να μην καταθέτει πια την προσωπική του μαρτυρία για τον Εμφύλιο, αλλά το τρομακτικό φάσμα της σύρραξης δεν έχει πάψει να σκιάζει όσο και στην «Πυραμίδα 67» το λόγο του. Ο ήρωάς του αρνείται γι' άλλη μια φορά να πάρει το μέρος της μιας ή της άλλης παράταξης και η έντονη, απαραγνώριστη ατομικότητά του, από την οποία δεν απουσιάζει τώρα κι ένα αφανές πρότυπο κλέφτικης λεβεντιάς, τον οδηγεί γρήγορα και σε μια κατευθείαν αναμέτρηση (ένας σύγχρονος Διγενής) με το θάνατο. Με τα επόμενα βιβλία του, όσα κινούνται σταθερά προς την ίδια κατεύθυνση, από τα «Καμμένα φτερά» (1978) και τους «Αξονες» (1979) ώς το «Κ.Α.Ι.Γ.Ε» (1982) και τους «Εξαγγέλους» (1984), ο συγγραφέας δείχνει πως ο Εμφύλιος και τα αιματηρά του γεγονότα καταβυθίζονται με την πάροδο του χρόνου στον πάτο ενός κόσμου ο οποίος θέλει να σκεπάσει όπως όπως τη μνήμη του, δοκιμάζοντας παράλληλα να επουλώσει τις πληγές του με τον πιο ανώδυνο τρόπο: βασισμένος στην τρυφηλή, αλλά πέρα για πέρα απατηλή υπόσχεση της ευμάρειας και της καλοπέρασης. Και απέναντι σ' έναν τέτοιο κόσμο ο πικρός παρατηρητής δεν έχει παρά να αντιτάξει το ανυπεράσπιστο πλην έτοιμο για οποιαδήποτε αναγκαία θυσία σώμα του.



Η αλληγορική απεικόνιση της εξουσίας



Είναι αξιοπαρατήρητο πώς ένας συγγραφέας με τόση αμετακίνητη προσκόλληση στην πολιτική και την Ιστορία μπορεί να μεταβαίνει την ίδια ώρα και σ' ένα άλλο, τελείως διαφορετικό επίπεδο: στο επίπεδο της αλληγορίας και της υπαγωγής της πραγματικότητας σ' ένα παράξενο και ανοίκειο μυθοπλαστικό περιβάλλον, που απαιτεί για την αποκρυπτογράφησή του δύο, τρεις ή και περισσότερες ερμηνείες και εξηγήσεις. Πόσο, ωστόσο, στ' αλήθεια περίεργη ή ιδιόρρυθμη είναι μια τέτοια τροχιά; Από τις «Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές» (1959) και τη «Βορά στο Θηρίο» (1963) ώς την «Ανθύλη» (1973) και το «Από τον κόσμο Ρα» (1973), ο Ρένος δεν θα διστάσει να παίξει με τη μεταμόρφωση, την παράλλαξη και την υπαινικτική παραλλαγή, προκειμένου να πλησιάσει από μιαν άλλη οπτική γωνία το θέμα το οποίο αποτελεί το κέντρο της εστίασής του στην «Πυραμίδα 67». Ο μοναχικός του ήρωας συγκρούεται στο πλαίσιο αυτής της σκηνοθεσίας με μιαν απρόσωπη, διασπαρμένη σ' ένα αχανές δίκτυο αρμοδιοτήτων ιεραρχία, χρησιμοποιώντας πλήθος θεματικών μοτίβων, κοινωνικών ή επαγγελματικών ιδιολέκτων, αλλά και λογοτεχνικών ειδών: από τις εικόνες της εσωτερικής λειτουργίας και της εξωτερικής δραστηριοποίησης των πολυεθνικών εταιρειών και τη γλώσσα της δημοσιογραφίας, του μάρκετινγκ και της διαφήμισης μέχρι τον εσωτερικό μονόλογο, το φανταστικό ρεαλισμό (διατήρηση της λογικής συνέχειας της πλοκής μέσα σ' έναν δύσληπτο για τις κοινές μας παραστάσεις περίγυρο) ή και την αμιγή λογοτεχνία του φανταστικού.



Το φανταστικό, όμως, τρέφει και σ' ένα μονιμότερο πεδίο την πεζογραφία του Ρένου. Τόσο στις «Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές» ή στη «Βορά στο θηρίο» όσο και στο «Γρασσαδόρο και Τα χειρόγραφα του Max Tod» (1960) ή στην «Αλλη Ιστορία» (1972) ο συγγραφέας επινοεί καταστάσεις οι οποίες κινούνται ανάμεσα στο όνειρο και την παράκρουση, άλλοτε απλώς για να παραμορφώσουν ένα ρεαλιστικό στερεότυπο και άλλοτε για να δημιουργήσουν εξ υπαρχής μιαν απροσδιόριστη και υπερβατική πραγματικότητα, στο εσωτερικό της οποίας ο πάγιος ηθικο-πολιτικός έλεγχος της εξουσίας έρχεται να συναντήσει και άλλα, νεόκοπα δεδομένα. Οι μελέτες θανάτου, η σατανολογία (ως υπέρτατο παιχνίδι μεταξύ θεού και διαβόλου, με προαποφασισμένη τη χασούρα του θεού), αλλά και οι αρχετυπικές αναγωγές στις ρίζες μιας εκ των προτέρων αθώας και άδολης φύσης ή η ηθελημένη, μετωπική σύγκρουση με το τυχαίο και τη μοίρα μετατρέπονται εν προκειμένω σε αναπόφευκτα βήματα μιας ατελεύτητης (ξανά και ξανά από την αρχή) πορείας προς την κατάκτηση της αυθυπαρξίας και τη θεμελίωση της ατομικής γνώσης.



Η ατομική ταυτότητα, η κατ' ιδίαν εξέγερση, η τρελή τόλμη ενώπιον του θανάτου, τα ασφυκτικά πλοκάμια της εξουσίας, αλλά και η λατρεία του αρχέγονου και του ονείρου, η γοητεία της εκμηδένισης και η πελώρια αντοχή της μνήμης, σε συνδυασμό με έναν υπόγειο, αλλά στέρεα παρόντα στοχασμό για τη γραφή και το νόημά της, που δεν γίνεται παρά να στέκει πάντα από σκοπού εκκρεμές και ανολοκλήρωτο. Ο Ρένος θα επαναλάβει πολλές φορές τον κύκλο σε όλα τα βιβλία που είδαμε ώς τώρα, αλλά και σε όσα ολοκληρώνουν τη διαδρομή του: από το «Στη γέμιση του φεγγαριού» (1967), τις «Ερινύες» (1980), τις «Γάτες» (1989) και την «Αυτοκρατορία των Σκουπιδιών» (1989) μέχρι τα νεότερα, δημοσιευμένα στη δεκαετία του '90, έργα του, όπως τα «Ο κεραυνός» (1991), «Στον κυνηγημένο καιρό» (1993), «Η Δίνη» (1993), «Απάντηση στην Πυραμίδα 67» (1996), «Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι» (1998), «Ουλάν Μπατόρ» (1999) και «Το μαύρο καράβι» (2003).



Τρεις σταθμοί μιας μακράς πορείας

Τρεις, θα έλεγα συμπερασματικά, είναι οι σταθμοί τους οποίους κάνει ο Ρένος Αποστολίδης στη σχεδόν πενηνταπεντάχρονη πεζογραφία του. Πρώτος σταθμός, η φλογισμένη μαρτυρία για τον όλεθρο του Εμφυλίου από τη σκοπιά ενός αμετακίνητα ανυπότακτου και αιρετικού εγώ, όπως εκφράζεται διά μέσου της πληθωρικής σε αισθήματα, αλλά υπολογισμένης με το υποδεκάμετρο και απολύτως αποσταγμένης γλώσσας του. Ταξιδεύοντας στο χρόνο ή κοιτάζοντας τα πράγματα αναδρομικά, ο συγγραφέας δεν σταματά να φωτίζει άπλετα μια κοινωνία που παραλύει σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο από την ηθική του χαφιεδισμού -με ό,τι κι αν σημαίνει κάτι τέτοιο: τον αντικομμουνιστικό παραλογισμό του Εμφυλίου και της δεκαετίας του '50 ή την κατοπινή, από τα χρόνια του '60 και μετά, εύκολη (ακόμη και για ψύλλου πήδημα) κάμψη της μέσης, που καταργεί αυτομάτως οιανδήποτε έννοια προσωπικής ελευθερίας. Δεύτερος σταθμός, η ακλόνητη πίστη στη δύναμη του ατόμου και των βιταλιστικών του αποθεμάτων, που αναζητούν το ρυθμό τους στη μαγεία του πανθεϊσμού και των αρχετύπων. Η αφηγηματική σύνθεση ενισχύεται σε τέτοιες περιπτώσεις με πολλά στοιχεία δοκιμιακού λόγου και συνομιλεί απροσδόκητα με ποικίλες (αρχαίες και νεότερες) φιλοσοφικές πηγές. Τρίτος και τελευταίος σταθμός, η κρούση των πυλών του μοντερνισμού: η αυτοαμφισβήτηση και η αυτοϋπονόμευση της λογοτεχνίας με την πεισματική άρνηση του προτύπου της ολοκλήρωσης και της τελείωσής της από έναν συγγραφέα ο οποίος με όλα αυτά τα διόλου σκόρπια και τυχαία έχει ήδη εξασφαλίσει τη θέση του στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας.



Πληρέστερα βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία, επιλογή κριτικογραφίας, εισαγωγή στο πεζογραφικό και το κριτικό έργο του Ρένου Αποστολίδη, καθώς και αντιπροσωπευτική ανθολόγηση των αφηγηματικών πεζογραφικών του κειμένων ο αναγνώστης μπορεί να βρει στη σειρά των εκδόσεων Σοκόλη «Η μεταπολεμική πεζογραφία», Τόμος Β', 1988, σ.σ. 224-297.